‘Dole jam’iyyun siyasa su mika rahoton tantancewa ga INEC –

Kungiyar Zabe mai zaman kanta, ta bukaci hukumar zabe mai zaman kanta ta kasa, INEC, da ta tursasa jam’iyyun siyasa su rika gabatar da rahoton tantance asusun ajiyar su akai-akai, kamar yadda doka ta tanada.

Hakan na kunshe ne a cikin wata sanarwar da shugaban kungiyar Farfesa Adebayo Olukoshi ya fitar kuma ya sanya wa hannu a karshen taron fasaha na kungiyar karo na 7 a ranar Alhamis a Abuja.

Mista Olukoshi ya ce dole ne INEC ta kuma buga rahotannin tantancewar bayan ta karba.

Ya ce kungiyar ta bayyana damuwarta daban-daban game da zabe a Najeriya tare da ba da shawarar dabarun inganta harkokin zabe, gabanin babban zaben 2023.

“Bayan amincewa da tabbatar da mulkin dimokuradiyya ya kunshi bin doka da oda don tabbatar da daidaiton filin wasa ga ‘yan takara a zabuka, kungiyar zabe ta bayar da shawarar kamar haka:

“Hada kai da hukumar zabe ta kasa INEC wajen sanya kananan rumfunan zabe yadda ya kamata a lokacin zabe domin tabbatar da sirrin kuri’u, daidai da ka’idojin tabbatar da gaskiya a duniya da kyawawan ayyuka.

“Ya kamata INEC ta horas da ma’aikatan wucin gadi kan yadda ake sanya rumbun kada kuri’a yadda ya kamata domin tabbatar da sirrin katin zabe da kuma sirri dangane da mukaman wakilan jam’iyya a yayin gudanar da zabe.

“Hukumar Laifukan Zabe ta Kasa ta zama kungiya mai zaman kanta kuma kada ta kasance karkashin babban Lauyan kasar,” in ji Mista Olukoshi.

Ya kuma bukaci hukumar zabe ta INEC da hukumomin yaki da cin hanci da rashawa da su tabbatar an bi ka’idojin da doka ta tanada kan yakin neman zabe.

Ya ce ya kamata kafafen yada labarai su taimaka wajen kauracewa labarai mara kyau, kalaman kyama da tabbatar da daidaiton yada labarai.

Ya kara da cewa ya kamata a yi amfani da kafafen yada labarai na yau da kullum da na sada zumunta wajen dakile yada labaran karya, yada labarai da kuma abubuwan da suka shafi rashin amfani da kafafen yada labarai a lokacin zaben.

Ya yi kira da a farfado da dabaru da kawancen kungiyoyin CSO kamar da, wadanda suka kawo sauyi a harkokin zabe tsakanin 1999 -2010 shekaru 10 na farko na mulkin dimokuradiyya a Najeriya.

Mista Olukoshi ya ce kamata ya yi a kafa runduna ta ’yan kasa da kungiyoyin CSO don baiwa ‘yan Najeriya damar kare hakkinsu a inda ya dace.

Ya yi kira ga kungiyoyin CSO da su rika hura wuta inda ’yan siyasa ke amfani da dukiyar kasa wajen yakin neman zabe ko kuma wata manufa ta kashin kai.

Ya kara da cewa, ya kamata kungiyoyin CSO su mai da hankali kan tsare-tsare na kyakkyawan shugabanci ba wai kawai a kan ingantaccen zabe ba domin dukkansu suna da matukar muhimmanci.

Mista Olukoshi ya bayyana damuwarsa game da yadda Hukumar Zabe ta ke fuskantar tuhuma a gaban babban lauyan gwamnatin tarayya saboda hakan na iya haifar da rashin hukunta shi a matakin koli.

Ya yi kira da a gudanar da yakin neman zabe bisa manufofi da batutuwa, tare da nisantar kalaman nuna kiyayya a dukkan bangarori, kuma ya kamata yakin neman zabe ya shafi hakikanin al’amuran da ke fuskantar kasar da gaskiya da alkaluma.

Ya kara da cewa ya kamata ‘yan siyasa su tabbatar da cewa sakonnin da ake yadawa a lokacin yakin neman zabe ba su da tashe-tashen hankula da kuma tasiri ga masu sauraro.

“Bugu da kari, ya kamata bankuna da hukumomin yaki da cin hanci da rashawa irin su ICPC da EFCC su sa baki sosai wajen sa ido kan yakin neman zabe da lokacin zabe, sannan kuma ya kamata kafafen yada labarai su yi karin haske kan yakin neman zabe da ‘yan takara da jam’iyyu ke yi.” Inji shi.

Mista Olukoshi ya jaddada mahimmancin tsaro a harkar zabe tare da jaddada cewa za a iya yin zabe cikin kwanciyar hankali da aminci sai ta hanyar hadin gwiwa tsakanin INEC da hukumomin tsaro.

Ya kuma yaba da shirye-shiryen da INEC ta yi kamar kafa kwamitin tuntuba tsakanin hukumomi kan harkokin tsaro, ICCES, da kuma tantance wuraren da ke da hadari ko kuma filaye ta hanyar amfani da kayan aikin zabe.

Ya ba da sunayen kayan aikin a matsayin: Kayan Aikin Rage Rikicin Zaɓe, EVMAT, da ƙirƙirar cibiyoyin jefa ƙuri’a na ‘yan gudun hijirar (IDP) don tabbatar da haɗa kai ga masu jefa ƙuri’a kamar mutanen da suka rasa muhallansu saboda tashin hankali.

NAN